Lubuskie Forum Zwiadowcy-Historii

arci

Na skraju moreny, wzdłuż linii Noteci, rozciąga się sieć umocnień południowego krańca Wału Pomorskiego.

Pas fortyfikacji, których budowę zakończono w 1937 roku, podczas działań II wojny światowej, wydawał się hitlerowskim Niemcom nieprzydatny, więc inwestycja nigdy nie została zakończona.

W założeniu fortyfikacje miały osłaniać Pomorze Zachodnie przed uderzeniem wojsk polskich. Swoją przydatność potwierdziły dopiero zimą 1945 roku, jako linia niemieckiego oporu wobec nadciągającej Armii Czerwonej. Nie stanowiły jednak czynnika, który mógłby powstrzymać Rosjan. Przed rokiem 1945 wyposażenie fortyfikacji w części zdemontowano i przewieziono w rejon Wału Atlantyckiego. Nie zadbano również
o obsadzenie systemu dostatecznie liczną i odpowiednio przeszkoloną załogą. Podczas szybkiej ofensywy radzieckiej umocnienia zostały zniszczone tylko w niewielkim stopniu. Stan, który możemy oglądać dzisiaj to efekt późniejszych wysadzeń, głównie z lat 50. XX wieku.

Umocnienia linii noteckiej rozciągają się na ponad sześćdziesięciokilometrowym odcinku, wzdłuż brzegu Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej. Schrony rozmieszczone są nierównomiernie, średnio co pół kilometra. Ich największe zagęszczenie dotyczy odcinka pomiędzy Zwierzyniem a Drezdenkiem, na którym występują nawet po trzy obiekty na przestrzeni kilometra. Znaczne zagęszczenie umocnień można obserwować w miejscach o szczególnym znaczeniu strategicznym, np. przy dworcu i moście kolejowym w Drezdenku.

Większość fortyfikacji linii noteckiej to jedno- lub dwusektorowe obiekty
o odporności B1, przystosowane do prowadzenia ognia czołowego. Najcięższe budowle, o odporności A, zlokalizowano
w sąsiedztwie jazu na Noteci - jednego
z dwóch jazów, których budowę pierwotnie planowano. Miały one znajdować się
w Drezdenku i w Gorzowie. Zrealizowano tylko ten drezdenecki. Był to jaz klapowy
o całkowitej długości ok. 250 m. Składał się
z kilku zapór klapowych, śluzy żeglugowej, schronów z maszynownią i mechanizmami podnoszenia klap. Założenie od południa zamykał wał przeciwpowodziowy i nasyp kolejowy, od północy zaś, pozycja osłonowa, składająca się z jedno sektorowych standartowych schronów bojowych
i większego schronu służącego załodze jazu.

arci

W skład umocnień Pozycji Pomorskiej (Die Pommernstellung) wchodził budowany w latach 1937-38 odcinek zwany Linią Noteci (Netzestellung). Rozciągał się na przestrzeni ponad sześćdziesięciu kilometrów, wzdłuż wysokiej krawędzi Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Jego podstawowym walorem obronnym były dwie rzeki - Warta i Noteć - wraz ze swymi bagnistymi, rozległymi terenami zalewowymi. System umocnień składał się z wielu kilometrów przeciwpancernych rowów i przeciwpiechotnych zasieków, nieregularnie rozmieszczonych schronów bojowych, umocnień polowych i punktów obserwacyjnych. Przy ważniejszych drogach montowano stalowe szlabany lub betonowe bloki przystosowane do mocowania na nich specjalnych stalowych szyn. Miało to służyć skutecznemu zagrodzeniu traktu. W planach była budowa potężnych jazów klapowych na Noteci w Drezdenku i na Warcie w Gorzowie. Przy ich pomocy można było zalać niżej położone tereny, przez co sforsowanie rzek powinno być mocno utrudnione, a może nawet całkowicie niemożliwe.

Z szeroko zakrojonymi planami bywa zazwyczaj tak, że niewiele z nich wychodzi. Jaz w Gorzowie nie powstał nigdy. Udało się natomiast zrealizować budowę jazu w okolicach Drezdenka. Ulokowany w pobliżu mostu kolejowego na nieczynnej dziś linii Stare Bielice - Trzebicz Krajeński miał w razie potrzeby spiętrzyć wody Noteci. Cały zespół budowli hydrotechnicznych o najwyższej klasie odporności A i A1 (2,5 do 3,5 m żelbetu) miał w tym miejscu długość około 250 metrów. W jego skład wchodziły zapory klapowe, maszynownie i schrony mechanizmów, śluza żeglugowa, schrony osłony jazu oraz uzupełniające budowle hydrotechniczne (zastawki, szczelne ścianki, nasypy ziemne, wały przeciwpowodziowe).

Imponujące budowle nie ucierpiały specjalnie podczas działań wojennych. Oparły się także późniejszej akcji wysadzania (przeprowadzonej w latach 50. XX wieku). Mniej lub bardziej zniszczone schrony osłony (o odporności B i B1 – grubość ścian 1,5 m) rozlokowane są na zboczu naturalnego wzgórza. Latem dość trudno je odnaleźć z uwagi na silne zakrzaczenie terenu. Cały kompleks położony jest na obu brzegach Noteci. Można oglądać budowle jazu, podjeżdżając osobno na każdy z brzegów. Można także wdrapać się na nieczynny most i - przy dużej dozie odwagi, zachowując jednak środki bezpieczeństwa - spróbować przeprawić się górą na drugi brzeg. Doznanie dość ekstremalne, za to gwarantujące piękne widoki na pobliskie Drezdenko.